सोमनाथ भाग २

४. महमुदाच्या स्वारीचा मुख्य उद्देश लूट हा होता. धर्मप्रसार नव्हे. किंवा मूर्तिभंजन नव्हे.पूर्वापार स्थानिक व्यापारावरील कर, यात्रेकरूंवरील कर, राजाश्रय वगैरेमुळे यामुळे सोमनाथमंदिराला वैभव प्राप्त झाले होते व त्याची माहिती अरब व्यापारी लोकांकडून महमुदापर्यंत पोचली होती. या स्वारीची स्थानिक वा जैन लिखाणातील वर्णने वा शिलालेखांतील वर्णने भडक वा अतिरंजित नाहीत. हिंदुधर्मावरील घाला अशा स्वरूपाची वर्णने नाहीत. मुस्लिम लिखाणामध्ये मूर्ति फोडल्याचे उल्लेख आहेत. हे शिवालय असल्यामुळे येथे मूर्तीऐवजी शिवलिंग असावयास हवे. मूर्ती फोडल्यावर तिच्या पोटातून हिरेमाणके बाहेर पडली असे वर्णन आहे! हे सर्व उघडच अतिशयोक्त आहे. महमुदाचे महत्व अरबी तुर्की जगतात वाढवण्यासाठी ही अतिशयोक्त वर्णने केली गेली असावी. बगदाद्चा खलिफा व गझनीचा महमूद यांच्यात चुरस होती. महमुदाला पूर्वेकडील खलिफा म्हणवून घ्यायचे होते. अतिशयोक्त वर्णनांमागे अशी कारणे होती. स्थानिक लोकांच्या दृष्टीने ही इतरांप्रमाणेच एक स्वारी व लूट होती म्हणून त्याचे फारसे प्रतिसाद उमतले नाहीत.
महमूद परत गेल्यावर देऊळ पुन्हा दुरुस्त होऊन वापरातहि आले. देवळाच्या उत्पन्नाचे स्त्रोत चालूच राहिल्यामुळे मंदिराला पुन्हा पूर्ववैभवहि प्राप्त झाले.